پروانه‌ی شهریار، با بال‌های نارنجی و سیاه خیره‌کننده‌اش، هرساله منظره‌ی آمریکای شمالی را در زمستان متحول می‌کند. میلیون‌ها پروانه در سفری حیرت‌انگیز به سوی پناهگاه‌های زمستانی خود در دل جنگل‌های کوهستانی مکزیک پرواز می‌کنند؛ اما این مهاجرت باشکوه با تهدیدات جدی روبروست.
سرنوشت گونه‌ای در حال انقراض
کاهش چشمگیر جمعیت پروانه‌های شهریار زنگ خطری برای حفاظت از این گونه‌ی ارزشمند به صدا درآورده است. این کاهش جمعیت، ناشی از عوامل متعددی است که بقای این موجودات زیبا را به مخاطره انداخته است. مقامات حیات وحش آمریکا نیز با در نظر گرفتن این شرایط، این گونه را در فهرست گونه‌های در معرض خطر قرار داده‌اند.
خطرات قریب الوقوع
عوامل مختلفی دست به دست هم داده‌اند تا این گونه‌ی شگفت‌انگیز را به ورطه‌ی نابودی بکشانند. از جمله‌ی این عوامل می‌توان به تخریب زیستگاه‌های طبیعی، استفاده‌ی بی‌رویه از آفت‌کش‌ها و تغییرات اقلیمی اشاره کرد. این عوامل به‌شدت بر چرخه‌ی زندگی و مهاجرت پروانه‌ها اثر گذاشته‌اند.
- گزارشات نشان می‌دهد که جمعیت شرقی این پروانه‌ها تا ۸۰ درصد کاهش یافته و جمعیت غربی نیز از دهه ۱۹۸۰ بیش از ۹۵ درصد افت داشته است.
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که بدون اقدامات فوری، این گونه تا پایان قرن از این قاره رخت بربندد.
نقش تغییرات آب و هوایی در انقراض
اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در سال ۲۰۲۲، پروانه‌ی شهریار مهاجر را در فهرست گونه‌های در معرض خطر قرار داد و تغییرات آب و هوایی و تخریب زیستگاه را به‌عنوان مهم‌ترین دلایل این امر ذکر کرد. کاهش ۲۲ درصدی حضور پروانه‌ها در زیستگاه‌های زمستانی مکزیک بین سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، گواهی بر این مدعاست. خشکسالی‌ها، یخبندان‌ها و موج‌های گرمای شدید، گیاهان شیر (غذای اصلی پروانه‌ها) را نابود و زیستگاه آن‌ها را تخریب کرده‌اند.
ادواردو روندون-سالیناس، مدیر برنامه پروانه‌های شهریار در WWF مکزیک، با اشاره به نقش حیاتی این پروانه‌ها در گرده‌افشانی و تأمین غذای انسان (۷۵ درصد از تولید غذای انسان وابسته به گرده افشانی است) درخواست اقدام فوری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را دارد.
راهکارهای حفاظت از این گونه‌ی ارزشمند
خدمات ماهی و حیات وحش ایالات متحده برنامه‌ای را برای حفاظت از ۴۴۰۰ هکتار زمین در کالیفرنیا به‌عنوان زیستگاه حیاتی جمعیت غربی پروانه‌ها ارائه کرده است. اما کارشناسان بر این باورند که اقدامات دولتی به تنهایی کافی نیست و همکاری همه‌جانبه‌ی دولت، مالکان زمین، کشاورزان، فعالان محیط زیست و مردم عادی برای نجات این گونه ضروری است.
با وجود شکنندگی ظاهری، پروانه‌ی شهریار از مقاومت شگفت‌آوری برخوردار است. با فراهم کردن شرایط مناسب، می‌توانیم به این گونه‌ی زیبا فرصت حیات دوباره بدهیم. کاشت گیاهان شیر و شهد در باغ‌ها و فضاهای عمومی، حتی در مقیاس کوچک، می‌تواند تأثیر چشمگیری در احیای جمعیت این پروانه‌ها داشته باشد.
چگونه می‌توانید به نجات پروانه‌های شهریار کمک کنید؟
شما هم می‌توانید سهم خود را در حفاظت از این گونه‌ی شگفت‌انگیز ایفا کنید:
- کاشت گیاهان شیر و گل‌های غنی از شهد در باغ یا محل زندگی خود
- حمایت از برنامه‌های حفاظتی و سازمان‌های زیست محیطی
- کاهش استفاده از آفت‌کش‌ها
با مشارکت و همکاری همگانی می‌توانیم از پرواز باشکوه پروانه‌های شهریار برای نسل‌های آینده اطمینان حاصل کنیم.
رازهای چرخه‌ی زندگی پروانه‌ی شهریار
پروانه‌ی شهریار نه تنها به خاطر زیبایی خیره‌کننده‌اش، بلکه به دلیل چرخه‌ی زندگی پیچیده و شگفت‌انگیزش نیز مشهور است. این پروانه چهار مرحله‌ی تخم، لارو، شفیره و بالغ را طی می‌کند که حدود یک ماه طول می‌کشد. مهاجرت این پروانه‌ها نیز شامل چندین نسل است و هر نسل قسمتی از مسیر طولانی را طی می‌کند. جهت‌یابی این پروانه‌های کوچک نیز از شگفتی‌های خلقت است؛ آن‌ها با استفاده از نشانه‌های محیطی مانند موقعیت خورشید و میدان مغناطیسی زمین راه خود را پیدا می‌کنند.
“`