در عصری که هوش مصنوعی و موتورهای جستجو به ستون فقرات دستیابی به اطلاعات تبدیل شده‌اند، پژوهشی جدید پرده از تفاوت‌های بنیادین در رویکرد آن‌ها برای کاوش در دنیای وب برداشته است. این تحقیق که توسط محققان دانشگاه روهر بوخوم آلمان و موسسه ماکس پلانک برای سامانه‌های نرم‌افزاری انجام شده، به مقایسه نتایج حاصل از جستجوی گوگل (با قابلیت AI Overviews)، مدل Gemini 2.5 و جستجوی وب GPT-4o پرداخته است.
شیوه متفاوت چت‌بات‌های هوش مصنوعی و گوگل در جستجوی اطلاعات
نتایج این مطالعه حاکی از آن است که در حالی که هر دو فناوری – چت‌بات‌های هوش مصنوعی و موتور جستجوی گوگل – به دنبال ارائه دقیق‌ترین پاسخ‌ها به پرسش‌های کاربران هستند، مسیرهای متفاوتی را برای رسیدن به این هدف برمی‌گزینند. بر خلاف تصور رایج، چت‌بات‌ها دامنه وسیع‌تری از منابع را برای گردآوری اطلاعات مورد بررسی قرار می‌دهند. این شامل وب‌سایت‌ها و صفحاتی می‌شود که اغلب در اعماق نتایج جستجوی گوگل پنهان مانده و به ندرت توسط کاربران انسانی کشف می‌شوند.
این تفاوت اساسی در فرآیند جستجوی اطلاعات، تصویری جدید از نحوه عملکرد این سیستم‌ها ارائه می‌دهد:
در بخش جستجوی محصولات، هم‌پوشانی نتایج میان هوش مصنوعی و گوگل به کمتر از ۳۰ درصد می‌رسید که نشان‌دهنده استقلال بالای منابع مورد استفاده AI است.
به صورت کلی، میزان اشتراک منابع بین نتایج گوگل و چت‌بات‌های هوش مصنوعی کمتر از ۵۰ درصد گزارش شده است. این امر خصوصاً در مورد مدل Gemini صادق بود که تمایل داشت پیوندهایی از دامنه‌های کمتر شناخته شده را برگزیند، به طوری که میانگین رتبه دامنه‌های مورد استفاده آن، پایین‌تر از هزارمین سایت برتر قرار داشت.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که هوش مصنوعی نه تنها به دنبال منابع با رتبه بالا نیست، بلکه به طور فعال در لایه‌های عمیق‌تر وب برای یافتن داده‌های منحصربه‌فرد و شاید مغفول‌مانده کاوش می‌کند.
کاوش عمیق هوش مصنوعی در منابع وب: فراتر از رتبه بندی گوگل
اگرچه استفاده از منابعی که رتبه‌ی پایینی در جستجوی گوگل دارند، ممکن است در ابتدا نگران‌کننده به نظر برسد، اما پژوهشگران این برداشت را رد کرده‌اند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که سیستم‌های مبتنی بر GPT، به طور فزاینده‌ای به استناد از مراجع معتبر مانند نهادهای سازمانی و دانشنامه‌ها تمایل دارند و کمتر از شبکه‌های اجتماعی یا منابع غیررسمی نقل قول می‌کنند.
این رویکرد متفاوت در جستجوی اطلاعات، ریشه در معماری و هدف اصلی این دو سامانه دارد: چت‌بات‌های هوش مصنوعی با بهره‌گیری از پایگاه‌های دانشی گسترده، از جستجوی وب برای تکمیل و به‌روزرسانی اطلاعات موجود خود استفاده می‌کنند. در مقابل، گوگل فرض را بر ناآگاهی کامل کاربر از موضوع می‌گذارد و تلاش می‌کند تا جامع‌ترین و مرتبط‌ترین نتایج را از صفر ارائه دهد. این تفاوت در مبنای عملیاتی، منجر به گوناگونی چشمگیر در نتایج نهایی می‌شود.
منطق پنهان در پس جستجوی هوش مصنوعی: دقت و اعتبار در مقابل دسترس‌پذیری
برای هوش مصنوعی، «دقت» و «جزئی‌نگری» بر «خوانایی» و «جذابیت ظاهری» اولویت دارد. این سامانه‌ها برای پاسخ به یک جستجو، الزامی به انتخاب محتوایی ندارند که برای انسان «هضم‌پذیرتر» باشد. به عنوان مثال، یک مقاله علمی پیچیده اما دقیق، در صورت فراهم آوردن اطلاعات موثق، حتی اگر مطالعه‌اش برای مخاطب عام دشوار باشد، توسط چت‌بات‌ها به کار گرفته می‌شود. معیار اصلی، قابلیت اعتماد و جامعیت داده‌هاست، نه سبک نگارش یا سهولت مطالعه. این نگرش، به هوش مصنوعی امکان می‌دهد تا به اطلاعاتی دست یابد که ممکن است برای کاربران عادی نامفهوم یا دور از دسترس باشد، اما از نظر فنی یا تخصصی، دقیق‌ترین گزینه محسوب شود.
آینده جستجو: نیاز به ابزارهای جدید برای ارزیابی عملکرد هوش مصنوعی
با این حال، پژوهشگران از قضاوت نهایی درباره برتری یک سیستم بر دیگری پرهیز کرده و خواستار توسعه روش‌های نوین برای ارزیابی دقیق عملکرد سامانه‌های جستجوی مولد در آینده شدند. این تحقیق همچنین به جنبه‌ای مبهم از عملکرد هوش مصنوعی اشاره می‌کند: فرآیند دقیق انتخاب منابع توسط مدل‌های زبانی همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و نیازمند شفافیت بیشتر است. این گام‌های پژوهشی می‌تواند درک ما را از چگونگی تعامل ما با هوش مصنوعی و اطلاعات در سال‌های آتی عمیق‌تر کند و به توسعه سیستم‌های هوشمندتر و قابل اعتمادتر منجر شود.
مطالب مرتبط
- همراه اول با رویداد «هوش امن»، پیشگامی خود را در توسعه امنیت هوش مصنوعی اثبات می‌کند
- یوتیوب با تشدید مقابله با AdBlock، صفحه سیاه را به کاربران متخلف نمایش می‌دهد
- انتقال هوشمند وب‌سایت، کلید تجربه کاربری و امنیت دیجیتال
- همراه اول با رویداد «هوش امن»، پیشگامی خود را در توسعه امنیت هوش مصنوعی اثبات می‌کند
متین رضایی نویسنده و تولیدکننده محتوای تخصصی در حوزه سرگرمی است که با نگاهی دقیق و تحلیلی به دنیای فیلم، سریال، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی و فرهنگ عامه، تلاش می‌کند تجربه‌ای جذاب و قابل اعتماد برای مخاطبان فارسی‌زبان فراهم آورد. او با بهره‌گیری از دانش رسانه‌ای، مهارت در نگارش خلاقانه و آشنایی با اصول بهینه‌سازی محتوا (SEO)، مطالبی تولید می‌کند که هم از نظر اطلاعاتی غنی و هم از نظر ساختاری حرفه‌ای هستند.