تصویر دانشمندان در ذهن کودکان
کارتون‌ها و فیلم‌های ابرقهرمانی اغلب دانشمندان را با چهره‌ای عجیب یا حتی شرور نشان می‌دهند؛ اما پژوهشی تازه از دانشگاه ایالتی اوهایو نشان می‌دهد این تصویرسازی‌ها تأثیر چندانی بر اعتماد کودکان به دانشمندان ندارد. در این مطالعه، کودکان ۸ تا ۱۲ ساله همچنان دانشمندان را باهوش، صادق و قابل اعتماد توصیف کردند، حتی زمانی که در داستان‌ها نقش منفی داشتند.
نتایج پژوهش درباره اعتماد به دانشمندان
در این تحقیق ۲۵۶ کودک همراه والدینشان شرکت کردند و دانشمندان را بر اساس سه ویژگی «تخصص»، «صداقت» و «نیک‌خواهی» ارزیابی کردند. تقریباً همه کودکان دانشمندان را باهوش دانستند و بسیاری آن‌ها را قابل اعتماد معرفی کردند. حتی زمانی که شخصیت‌های شرور در فیلم‌ها با عنوان «دانشمند» معرفی می‌شدند، کاهش اعتماد بسیار جزئی بود و تأثیر جدی بر نگاه کودکان نداشت.
نقش فیلم‌ها و شخصیت‌های زن دانشمند
برای بررسی دقیق‌تر، پژوهشگران از انیمیشن Spiderman استفاده کردند. در یک صحنه دانشمند زن در نقش قهرمان و در صحنه‌ای دیگر همان نقش به‌عنوان شرور ظاهر شد. تمرکز بر شخصیت‌های زن به دلیل کلیشه رایج کودکان درباره مرد بودن دانشمندان بود. نتایج نشان داد برچسب «دانشمند» در نقش منفی کمی اعتماد کودکان را کاهش می‌دهد، اما حذف این عنوان اثر منفی را از بین می‌برد.
چرا کودکان همچنان به علم خوش‌بین‌اند
به گفته پژوهشگران، کودکان ذاتاً علم را راه‌حل مشکلات می‌دانند و نگاه مثبتی به آن دارند. حتی اگر فیلم‌ها دانشمندان را شرور نشان دهند، این باور عمیق تغییر نمی‌کند. کودکانی که بیشتر برنامه‌های ابرقهرمانی را تماشا می‌کردند، دانشمندان را اندکی کمتر «مهربان» ارزیابی کردند، اما این تفاوت ناچیز بود.
اصلاح روایت‌ها و نقش والدین
کارشناسان پیشنهاد می‌کنند نویسندگان فیلم‌ها در صورتی که رفتار شخصیت منفی ارتباطی با علم ندارد، از واژه «دانشمند» استفاده نکنند. والدین نیز می‌توانند با گفت‌وگو درباره دانشمندان واقعی پس از تماشای فیلم‌ها، به کودکان کمک کنند میان تخیل و واقعیت تمایز قائل شوند. این کار باعث می‌شود احترام به علم در ذهن کودکان تثبیت شود.
جمع‌بندی
پژوهش منتشرشده در Journal of Media Psychology نشان می‌دهد که اعتماد کودکان به دانشمندان حتی با وجود کلیشه‌های منفی در فیلم‌ها همچنان بالا باقی می‌ماند. کودکان دانشمندان را افرادی باهوش، کنجکاو و قابل اعتماد می‌دانند و می‌توانند میان داستان‌های خیالی و واقعیت علمی تفاوت قائل شوند. این اعتماد، نقشی کلیدی در شکل‌گیری نگرش نسل آینده نسبت به موضوعات مهمی چون تغییرات اقلیمی و پزشکی خواهد داشت.
متین رضایی نویسنده و تولیدکننده محتوای تخصصی در حوزه سرگرمی است که با نگاهی دقیق و تحلیلی به دنیای فیلم، سریال، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی و فرهنگ عامه، تلاش می‌کند تجربه‌ای جذاب و قابل اعتماد برای مخاطبان فارسی‌زبان فراهم آورد. او با بهره‌گیری از دانش رسانه‌ای، مهارت در نگارش خلاقانه و آشنایی با اصول بهینه‌سازی محتوا (SEO)، مطالبی تولید می‌کند که هم از نظر اطلاعاتی غنی و هم از نظر ساختاری حرفه‌ای هستند.