اختلال عاطفی وابسته به فصل
اختلال خلقی مرتبط با تغییر فصل، یا همان SAD، یک ناهنجاری روحی است که هر ساله در زمان مشخصی بروز می‌کند. معمولا از پاییز یا زمستان آغاز شده و با فرا رسیدن بهار یا اوایل تابستان فروکش می‌کند. این نوسانات خلقی بر احساسات، تفکرات و رفتار فرد اثر می‌گذارند.
آمارها نشان می‌دهند:
- حدود ۱۱ میلیون نفر در آمریکا سالانه به این اختلال مبتلا می‌شوند.
- ۲۵ میلیون نفر دیگر نیز فرم خفیف‌تر آن را، که به عنوان “غم زمستانی” شناخته می‌شود، تجربه می‌کنند.
نوع تابستانی:
نوعی نادر از این اختلال، به نام “افسردگی تابستانی”، از اواخر بهار یا ابتدای تابستان شروع شده و در پاییز پایان می‌یابد.
علل احتمالی
علت دقیق این اختلال هنوز ناشناخته است، اما محققان بر این باورند که برخی هورمون‌های مغزی ممکن است در تغییرات خلقی فصلی نقش داشته باشند.
- کاهش نور خورشید: در فصول سرد، کمبود نور خورشید می‌تواند تولید سروتونین (هورمون تنظیم کننده خلق) را کاهش داده و به افسردگی، خستگی و افزایش وزن منجر شود.
- گروه‌های پرخطر:
- اغلب در جوانی آغاز می‌شود.
- در زنان شیوع بیشتری دارد.
- عوامل جغرافیایی: در مناطقی با نور خورشید فراوان، این اختلال کمتر دیده می‌شود.
نشانه‌های اختلال
از جمله علائم شایع می‌توان به خواب زیاد و میل شدید به کربوهیدرات‌ها اشاره کرد. سایر علائم عبارتند از:
- احساس غم و اندوه مداوم
- کاهش انرژی و انگیزه
- اختلال تمرکز
- خستگی مفرط
- افزایش اشتها
- انزوا و گوشه‌گیری
- افکار خودکشی
- کاهش علاقه به فعالیت‌های پیشین
- خواب بیش از حد و پرخوری
علائم ویژه:
- افسردگی زمستانی: خستگی، خواب‌آلودگی، تغییرات اشتها و انزوای اجتماعی.
- افسردگی تابستانی: اضطراب، تحریک‌پذیری، بی‌قراری، کم‌خوابی، کاهش وزن و رفتارهای پرخاشگرانه.
تشخیص بیماری
مشخصه اصلی این اختلال، تغییرات خلقی و رفتاری همزمان با تغییر فصل است. این اختلال می‌تواند بخشی از افسردگی اساسی یا اختلال دوقطبی باشد.
معیارهای تشخیص:
- علائم افسردگی یا شیدایی به صورت فصلی در دو سال گذشته مشاهده شده باشد.
- در سایر فصول سال این علائم وجود نداشته باشد.
- در طول زندگی فرد، بیشتر فصول سال با این علائم همراه بوده باشد.
روش‌های تشخیص:
- معاینه فیزیکی برای رد مشکلات جسمانی.
- آزمایش خون برای رد بیماری‌های جسمی.
- ارزیابی افکار و احساسات بیمار.
- استفاده از پرسشنامه‌های ارزیابی علائم.
روش‌های درمانی
- دارودرمانی:
- بوپروپیون XL: تنها دارویی که FDA برای پیشگیری از SAD تایید کرده است.
- سایر داروها با تجویز پزشک.
- روان درمانی:
- درمان شناختی-رفتاری: برای مدیریت افکار منفی و آموزش راهکارهای خود مراقبتی.
- ویتامین D:
- سطح پایین ویتامین D ممکن است با SAD مرتبط باشد، اما شواهد قطعی برای اثربخشی مکمل‌ها وجود ندارد.
- نور درمانی:
- یکی از موثرترین روش‌های درمان SAD پاییزی و زمستانی.
- استفاده از نور با شدت بالا (۱۰,۰۰۰ لوکس) برای تنظیم ریتم شبانه روزی.
- آغاز با جلسات کوتاه ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای و افزایش تدریجی زمان.
عوارض جانبی نور درمانی:
- مشکلات پوستی یا چشمی.
- تحریک شیدایی در افراد دوقطبی.
- در افراد مبتلا به بیماری‌های چشمی مانند آب مروارید یا گلوکوم، احتیاط ضروری است.
پیشگیری از بروز اختلال
- نور طبیعی: سپری کردن زمان در فضای باز.
- نور درمانی زودهنگام: از اوایل پاییز.
- رژیم غذایی سالم: شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم چرب.
- ورزش منظم: حداقل ۳۰ دقیقه در روز، پنج بار در هفته.
- ارتباطات اجتماعی: برقراری ارتباط با دوستان و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی.
زندگی با اختلال
- از کمک متخصصان غافل نشوید.
- الگوهای خواب خود را تنظیم کنید.
- محیط را روشن و پرنور نگه دارید.
- از مصرف الکل و مواد مخدر خودداری کنید.
- در فصول بحرانی از تصمیم گیری‌های مهم اجتناب کنید.
- به یاد داشته باشید که بهبود نیازمند زمان است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر ساله در زمان مشخصی احساس افسردگی، خستگی یا تحریک‌پذیری می‌کنید، احتمالا به SAD مبتلا هستید. با پزشک خود مشورت کنید و توصیه‌های او را دنبال کنید.
خلاصه
اختلال عاطفی وابسته به فصل یک ناهنجاری روحی است که در زمان معینی از سال رخ می‌دهد. این اختلال معمولا در پاییز و زمستان آغاز می‌شود و با روش‌هایی مانند نوردرمانی، دارو، روان درمانی و اصلاح سبک زندگی قابل کنترل است.
“`