آماده‌سازی برای مدرسه بیش از آموختن حروف الفباست؛ کودکان باید جایگاه اجتماعی، صدای خود و ظرفیت یادگیری را در محیطی جدید بیابند. مطالعه‌ای ملی در استرالیا نشان می‌دهد بسیاری از کودکانی که در خانواده‌های چندفرهنگی یا دوزبانه (CALD) بزرگ می‌شوند، در همین آستانهٔ آغاز مطالعات رسمی با نابرابری‌های رشدی به‌ویژه در حوزهٔ گفتار و ارتباط مواجه‌اند — وضعیتی که اگر زودتر مداخله نشود می‌تواند مسیر تحصیلی و اجتماعی آنها را تغییر دهد.
آنچه پژوهش می‌گوید (خلاصهٔ تحلیلی)
پژوهش مشترک دانشگاه‌های Curtin و Adelaide با بررسی بیش از ۱۰ هزار کودک CALD و مقایسهٔ آنها با نزدیک به ۵۰ هزار کودک دیگر نشان داد:
- کودکان CALD به‌طور متوسط ۲۳ درصد بیشتر در معرض آسیب‌پذیری رشدی قرار دارند؛
- بیشترین شکاف‌ها در «ارتباطات و دانش عمومی» و سپس «مهارت‌های زبانی و شناختی» مشاهده می‌شود؛
- دختران CALD نسبت به پسران در برخی شاخص‌ها ریسک بیشتری نشان دادند و عوامل زمینه‌ای مانند زبان غالب در خانه و پیشینهٔ مادری اثرگذار بودند.
این نتایج فراتر از یک مشکل زبانی ساده‌اند؛ آنها نشان می‌دهند مجموعه‌ای از فشارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در روزهای آغازین مدرسه با هم تلاقی می‌کنند و بر توانایی کودک در مشارکت و یادگیری تأثیر می‌گذارند.
پیامدهای پدیداریِ طولانی‌مدت
زبانِ ناکافی در پنج‌سالگی فقط مانع یادگیری در کلاس نیست؛ موجب افتِ اعتمادبه‌نفس، مشکلات ارتباطی با هم‌سالان، و در نهایت افزایش احتمال ترک تحصیل یا کاهش فرصت‌های شغلی در آینده می‌شود. هر چه واکنش آموزشی و حمایتی دیرتر باشد، پرهزینه‌تر و دشوارتر جبران خواهد شد.
راهکارهای مؤثر در سطح مدرسه و سیاست‌گذاری
- مدارس باید برنامه‌های شناسایی زودهنگام و ارزیابی رسمی زبان در بدو ورود را اجرا کنند و دسترسی به مداخلات هدفمند فراهم آورند؛
- سرمایه‌گذاری در آموزش معلمان دربارهٔ حساسیت فرهنگی و روش‌های آموزش دوزبانه و همچنین توسعهٔ خدمات پیش‌دبستانی رایگان و هدفمند برای خانواده‌های CALD ضروری است.
این دو محور کاری، هم‌افزایی بین آموزش و خدمات اجتماعی را تقویت می‌کنند و هزینه‌های بلندمدت را کاهش می‌دهند.
اقدامات عملی برای معلمان و خانواده‌ها
- معلمان: طراحی فعالیت‌های مشارکتی غیرکلامی و استفاده از تصاویر، بازی و قصه‌گویی چندزبانه به درگیرسازی سریع‌تر کودکان کمک می‌کند.
- خانواده‌ها: تشویق به استفادهٔ همزمان از زبان مادری در منزل و تعامل روزمره به زبان میزبان، به‌ویژه از طریق کتاب‌خوانی و بازی، مهارت‌های زبانی را تسریع می‌کند.
این مداخلات ساده، اثرات مرکب مثبتی بر رشد ارتباطی و اجتماعی کودک دارند.
نگاه بلندمدت: از سیاست تا جامعه فراگیر
تحقیق استرالیا یادآور این نکته است که تنوع فرهنگی باید به‌عنوان سرمایه دیده شود نه مانع. پیشگیری و مداخلهٔ زودهنگام تنها یک اقدام آموزشی نیست بلکه سرمایه‌گذاری اجتماعی است که به کاهش نابرابری‌ها، افزایش مشارکت اقتصادی و پایداری اجتماعی منجر می‌شود. اگر سامانه‌های آموزشی، خدمات بهداشتی و سازمان‌های اجتماعی با هم شبکهٔ حمایتیِ پیشگیرانه بسازند، نسل بعدی کودکان چندفرهنگی می‌تواند از توانمندی‌های زبانی و فرهنگی خود به‌عنوان یک مزیت رقابتی بهره‌مند شود.
نتیجه‌گیری: داده‌ها هشدار می‌دهند اما راه‌حل‌ها روشن‌اند؛ با شناسایی زودهنگام، پشتیبانی دوزبانه، آموزش معلمان و دسترسی گسترده به خدمات پیش‌دبستانی، می‌توانیم تنوع را به نقطهٔ قوت نظام آموزشی تبدیل کنیم و آینده‌ای برابرتر برای همه کودکان بسازیم.
متین رضایی نویسنده و تولیدکننده محتوای تخصصی در حوزه سرگرمی است که با نگاهی دقیق و تحلیلی به دنیای فیلم، سریال، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی و فرهنگ عامه، تلاش می‌کند تجربه‌ای جذاب و قابل اعتماد برای مخاطبان فارسی‌زبان فراهم آورد. او با بهره‌گیری از دانش رسانه‌ای، مهارت در نگارش خلاقانه و آشنایی با اصول بهینه‌سازی محتوا (SEO)، مطالبی تولید می‌کند که هم از نظر اطلاعاتی غنی و هم از نظر ساختاری حرفه‌ای هستند.