گوگل برای نخستین‌بار با انتشار گزارشی فنی، عمق واقعی مصرف انرژی، منابع آب و میزان انتشار کربنِ هر پرامپت (درخواست متنی) در مدل Gemini را فاش کرد. این حرکت، گامی مؤثر در راستای شفافیت صنعتی محسوب می‌شود؛ اما صرفاً آغاز راه است تا سایر بازیگران حوزه هوش مصنوعی نیز در این زمینه مسئولانه‌تر عمل کنند.
جزئیات مصرف یک پرامپت در Gemini
طبق داده‌های گوگل، فرآیند پاسخگویی به یک پرسش متنی در Gemini:
- ۰٫۲۴ وات‌ساعت برق (معادل روشن کردن یک مایکروویو برای یک ثانیه)
- ۰٫۲۶ میلی‌لیتر آب (حدود پنج قطره)
- نزدیک به ۰٫۰۳ گرم CO₂ منتشر می‌کند
این ارقام وقتی مقیاس میلیاردها پرامپت روزانه در سراسر جهان را در نظر بگیریم، اهمیت واقعی خود را نشان می‌دهند و نباید نادیده گرفته شوند.
تقسیم‌بندی مصرف انرژی
انرژی مصرفی Gemini تنها به تراشه محدود نمی‌شود و در سراسر زیرساخت‌های مرکز داده پخش می‌شود:
- تراشه‌های TPU: ۵۸٪
- پردازنده و حافظه سرور میزبان: ۲۵٪
- سیستم‌های آماده‌به‌کار و ظرفیت رزروشده: ۱۰٪
- خنک‌سازی و مبدل‌های برق: ۸٪
جف دین، یکی از مدیران ارشد گوگل، تأکید می‌کند که «برای رسیدن به یک تصویر واقعی، همه‌چیز را – از تراشه‌ها تا تهویه و خنک‌سازی – لحاظ کردیم.»
پیشرفت‌های بهره‌وری و مقایسه زمانی
در عرض یک سال، بهره‌وری انرژی Gemini تقریباً ۳۳ برابر بهبود یافته است.
- در مه ۲۰۲۴، هر پرامپت از انرژی بسیار بیشتری استفاده می‌کرد
- با ارتقاء مدل‌ها، بهینه‌سازی نرم‌افزاری و سازگاری سخت‌افزاری، مصرف کاهش یافته است
با این حال، وقتی سراغ وظایف سنگین‌تری مثل تولید تصویر، ویدئو یا تحلیل حجم عظیمی از داده‌ها می‌رویم، مصرف انرژی و آب به‌طرز چشمگیری افزایش می‌یابد.
انرژی پاک و استانداردسازی
گوگل در محاسبه انتشار CO₂، به جای میانگین شبکه برق عمومی، از قراردادهای خرید انرژی تجدیدپذیر خود بهره برده است. این شرکت از سال ۲۰۱۰ تا کنون بیش از ۲۲ گیگاوات از منابع خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی و پروژه‌های هسته‌ای پیشرفته تأمین کرده است. نتیجه این رویکرد، انتشار کربن در حدود یک‌سوم میانگین شبکه‌های عمومی است.
با این وجود، پژوهشگران مستقل از جمله ساشا لوچونی در Hugging Face معتقدند تا زمانی که سایر شرکت‌ها داده‌های مشابه را منتشر نکنند و معیاری واحد (شبیه Energy Star) برای اندازه‌گیری هوش مصنوعی تدوین نشود، مقایسه واقعی و تصمیم‌گیری آگاهانه کاربران و سازمان‌ها دشوار خواهد بود.
جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده
۱. گزارش گوگل نخستین سند شفاف و گسترده درباره اثرات زیست‌محیطی هوش مصنوعی است.
۲. مقیاس جهانیِ درخواست‌ها اهمیت بهبود مستمر در بهره‌وری انرژی و آب را نشان می‌دهد.
۳. تدوین استاندارد صنعتی و مشارکت همه بازیگران برای رسیدن به پایداری واقعی ضروری است.
با رشد روزافزون استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلف، چاره‌ای جز متمرکز شدن روی کاهش مصرف منابع و انتشار کربن نداریم. هرچند ارقام فعلی نسبتا ناچیز به‌نظر می‌رسند، اما جمع‌بندی آنها در سطح جهانی می‌تواند معیاری مهم برای آینده پایدار فناوری باشد.
متین رضایی نویسنده و تولیدکننده محتوای تخصصی در حوزه سرگرمی است که با نگاهی دقیق و تحلیلی به دنیای فیلم، سریال، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی و فرهنگ عامه، تلاش می‌کند تجربه‌ای جذاب و قابل اعتماد برای مخاطبان فارسی‌زبان فراهم آورد. او با بهره‌گیری از دانش رسانه‌ای، مهارت در نگارش خلاقانه و آشنایی با اصول بهینه‌سازی محتوا (SEO)، مطالبی تولید می‌کند که هم از نظر اطلاعاتی غنی و هم از نظر ساختاری حرفه‌ای هستند.