پژوهشی تازه هشدار می‌دهد که حواس‌پرتی حاصل از سیستم‌های اطلاعات و سرگرمیِ مدرن در خودرو (مانند Apple CarPlay و Android Auto) می‌تواند به اندازه یا حتی بیشتر از رانندگی تحت تأثیر الکل یا مواد مخدر، تواناییِ راننده در واکنش‌دهی و حفظ کنترل خودرو را تضعیف کند. این یافته؛ نه فقط یک هشدار فنی، بلکه زنگ خطر برای طراحان، قانون‌گذاران و خود رانندگان است.
آنچه مطالعه نشان داد — ارقام و پیامدها
در شبیه‌سازی‌های رانندگی که به سفارش مؤسسه IAM RoadSmart و با همکاری آزمایشگاه تحقیقات حمل‌ونقل بریتانیا انجام شد، رانندگانی که حین رانندگی با کنترل لمسی سیستم‌های داخل خودرو کار می‌کردند، در مقایسه با حالت عادی و حتی با ارسال پیامک، عملکرد ضعیف‌تری از خود نشان دادند. برخی نکات بارز عبارت‌اند از:
- افزایش مسافت ترمز معادل ۴ تا ۵ طول خودرو در سرعت بزرگراهی؛
- نگاه‌داشتن چشم از جاده تا ۱۶ ثانیه که در سرعت بالا به معنی طی شدن بیش از ۵۰۰ متر بدون توجه است؛
- اختلال در حفظ فاصله‌ی امن، واکنش به رویدادهای ناگهانی و حفظ مسیر مستقیم حتی زمانی که راننده تلاش می‌کرد محتاط باشد.
این نتایج نشان می‌دهد «تعامل لمسی» با نمایشگرهای خودرو نه تنها مزاحمت بصری ایجاد می‌کند بلکه توجه ذهنی و شناختی را نیز به‌طور عمیق کاهش می‌دهد.
چرا این سیستم‌ها تا این اندازه حواس‌پرتی‌زا هستند؟
دو عامل اصلی باعث می‌شود این فناوری‌ها خطرناک‌تر از آنچه تصور می‌کنیم باشند:
- ترکیبِ درآمدنِ چشم از جاده با بار شناختی بالا؛ راننده هم‌زمان باید اطلاعات دیداری جدید را پردازش کند و تصمیم‌گیری فوری نیز داشته باشد.
- طراحی تعاملی که کاربران را به لمس، جست‌وجو و انتخاب گزینه‌ها فرا می‌خواند؛ کاری که فرمان صوتی به‌نسبت کمتر و با اختلال شناختی کم‌تری انجام می‌دهد اما باز هم کاملاً بی‌خطر نیست.
پیامدهای سیاست‌گذاری و طراحی محصول
نتیجه‌گیریِ مطالعات اخیر بیش از هر چیز روی لزوم بازنگریِ استانداردها و آزمون‌های ایمنیِ سیستم‌های داخل خودرو تأکید دارد. پیشنهادهایی که می‌توانند به کاهش خطر کمک کنند عبارت‌اند از:
- تدوین استانداردهای ملی/بین‌المللی برای «آزمون حواس‌پرتی» سیستم‌های اینفوتینمنت؛
- الزام خودروسازان و توسعه‌دهندگان رابط‌ها به گزارش علنی نتایج آزمون ایمنیِ تعاملات لمسی و صوتی.
این اقدامات نه ضد نوآوری که درخواست شفافیت و مسئولیت‌پذیری در برابر ایمنی عمومی است.
چهار اقدام ساده که هر راننده باید بداند
- پیش از حرکت تنظیم کنید: مقصد، پخش موسیقی و ناوبری را قبل از حرکت برنامه‌ریزی کنید تا در مسیر لازم نباشد نمایشگر را لمس کنید.
- فرمان صوتی را ترجیح دهید اما به محدودیت‌هایش آگاه باشید: وقتی مکالمه با سیستم طولانی یا پیچیده می‌شود، بهتر است کنار بزنید و در توقف کامل تنظیمات را انجام دهید.
خلاصه اینکه صفحه‌های درخشان و رابط‌های جذاب داخل خودرو هرچقدر هم مفید باشند، وقتی توجه چشم و ذهن راننده را می‌بلعند می‌توانند همان‌قدر خطرآفرین باشند که الکل یا مواد. فناوری باید با معیارهای ایمنی هم‌قدم باشد و کاربران نیز با آگاهی و احتیاط، نقش خود را در کاهش ریسکِ جاده‌ای ایفا کنند.
متین رضایی نویسنده و تولیدکننده محتوای تخصصی در حوزه سرگرمی است که با نگاهی دقیق و تحلیلی به دنیای فیلم، سریال، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی و فرهنگ عامه، تلاش می‌کند تجربه‌ای جذاب و قابل اعتماد برای مخاطبان فارسی‌زبان فراهم آورد. او با بهره‌گیری از دانش رسانه‌ای، مهارت در نگارش خلاقانه و آشنایی با اصول بهینه‌سازی محتوا (SEO)، مطالبی تولید می‌کند که هم از نظر اطلاعاتی غنی و هم از نظر ساختاری حرفه‌ای هستند.