پدیدۀ «بالاآیی گوشته» نمایشگر حرکات عمیق زمین است که قاره‌ها را گسسته و اقیانوس‌های نوپا را رقم می‌زند. در شرق آفریقا، فرورفتگی عفار – جایی که سه گسل واگرا به هم می‌رسند – به‌مثابۀ پنجره‌ای رو به دل زمین، شاهد پالس‌های داغ گوشته است که روزبه‌روز پوسته را نازک‌تر می‌کند و مسیر تولد یک دریاچۀ اقیانوسی را هموار می‌سازد.
آزمایشگاه عفار: جایی که سه گسل هم‌‌مرکز شده‌اند
ژرفای فرورفتگی عفار نقطۀ تلاقی این سه گسل است:
- گسل اصلی اتیوپی
- گسل دریای سرخ
- گسل خلیج عدن
در این منطقه، جریان‌های نامتقارن گوشته به‌صورت ستون‌های داغ و پالس‌های شیمیایی متفاوت به سمت بالا رانده می‌شوند؛ درست مانند تپش‌های قلب که ریتم‌شان بسته به نفوذ صفحات تکتونیک تغییر می‌کند.
چگونه قاره به دو نیم تقسیم می‌شود؟
مطالعات بر پایه نمونه‌برداری از بیش از ۱۳۰ آتشفشان جوان در اتیوپی نشان می‌دهد که:
- لیتوسفر (پوسته سخت) در اثر حرارت زیرین نازک و شکننده می‌شود.
- پالس‌های گوشته برش‌های سطحی را تعمیق می‌کنند و گسله‌های تازه‌ای ایجاد می‌سازند.
- در نهایت آب دریا به درون این شکاف‌ها نفوذ کرده و خط ساحلی اقیانوسِ آینده را شکل می‌دهد.
پیامدهای جهانی و چشم‌انداز آینده
شکاف قاره‌ای شرق آفریقا اگر شتاب گیرد، می‌تواند تحولاتی فراتر از منطقه به‌همراه آورد: انتشار گستردۀ گازهای آتشفشانی و تغییرات اقلیمی محلی، ایجاد زلزله‌های پی‌درپی و فرصت مطالعاتی بی‌نظیر برای درک چگونگی پیدایش اقیانوس‌های بزرگ در تاریخ زمین.
برای روشن‌تر شدن نقشه جریان‌های زیرپوستی، دانشمندان قصد دارند ترکیبی از روش‌های لرزه‌نگاری سه‌بعدی و محققۀ شیمیایی میدانی را به‌کار گیرند؛ فرآیندی که می‌تواند تصویر کاملی از رابطۀ پویا میان گوشته و لیتوسفر را پیش چشم بگذارد.
درک این فرایند نه فقط برای زمین‌شناسی شرق آفریقا، بلکه برای فهم فصول تعیین‌کننده‌ای از تاریخچه سیاره ما – از تولد دریای آتلانتیک تا انقراض‌های گسترده – حیاتی است.
متین رضایی نویسنده و تولیدکننده محتوای تخصصی در حوزه سرگرمی است که با نگاهی دقیق و تحلیلی به دنیای فیلم، سریال، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی و فرهنگ عامه، تلاش می‌کند تجربه‌ای جذاب و قابل اعتماد برای مخاطبان فارسی‌زبان فراهم آورد. او با بهره‌گیری از دانش رسانه‌ای، مهارت در نگارش خلاقانه و آشنایی با اصول بهینه‌سازی محتوا (SEO)، مطالبی تولید می‌کند که هم از نظر اطلاعاتی غنی و هم از نظر ساختاری حرفه‌ای هستند.