در تحولی مهم در حوزه حریم خصوصی دیجیتال، ادعایی جدید از سوی الورم دنیل، پژوهشگر برجسته امنیت سایبری، درباره افشای موقعیت مکانی واتساپ از طریق متادیتا مطرح شده است. این گزارش که واکنشهای گستردهای را، بهویژه در رسانههای ترکیه، برانگیخته، نگرانیها را در مورد ماهیت پنهان اطلاعاتی که پیامرسانها جمعآوری میکنند، تشدید کرده است. دنیل مدعی است که واتساپ ممکن است بدون رضایت صریح کاربران، دادههای مکانی آنها را در قالب متادیتا منتقل کند. اما آیا این ادعا در برابر واقعیتهای فنی و موضع رسمی شرکت دوام میآورد؟
متادیتا در واتساپ: لایهای پنهان از اطلاعات دیجیتال
متادیتا (Metadata) به معنای "داده در مورد داده" است و نقش حیاتی در هر سیستم دیجیتالی ایفا میکند. در بستر پیامرسانها مانند واتساپ، متادیتا شامل اطلاعاتی فراتر از محتوای پیامهاست که هرچند مستقیماً محرمانه به نظر نمیرسد، اما میتواند ارزش زیادی داشته باشد. این اطلاعات معمولاً موارد زیر را در بر میگیرد:
ارسالکننده و گیرنده پیام: هویت کاربران درگیر در مکالمه.
زمان و تاریخ دقیق ارسال: که میتواند برای بازسازی یک جدول زمانی ارتباطات استفاده شود.
نوع و حجم فایلهای ارسالی: مانند تصاویر، ویدیوها یا اسناد.
اطلاعات شبکه و دستگاه: مانند آدرس IP یا مدل گوشی که پیام از آن ارسال شده است.
با وجود رمزگذاری سرتاسری (End-to-End Encryption) که محتوای پیامها را محافظت میکند و تنها برای ارسالکننده و دریافتکننده قابل مشاهده است، متادیتا همچنان توسط سرورهای پیامرسان جمعآوری و ذخیره میشود. حتی پس از حذف پیامها نیز، برخی از این متادیتا واتساپ قابل بازیابی باقی میماند که میتواند برای تحلیلهای امنیتی و حتی قضایی مورد استفاده قرار گیرد.
ادعای جنجالی درباره افشای موقعیت مکانی واتساپ توسط پژوهشگر امنیت سایبری
بر اساس گزارش یورونیوز، الورم دنیل در جریان بررسی یک دستگاه iPhone 12 Pro Max، اعلام کرد که موفق شده است مختصات مکانی را از متادیتای یک گفتوگوی واتساپ استخراج کند. او در پلتفرم X (توییتر سابق) توضیح داد که تحلیلهایش نشان میدهد متادیتای پیامها میتواند بهطور غیرمستقیم اطلاعاتی درباره موقعیت مکانی واتساپ کاربر فاش کند.
این ادعا تنها به پیامهای خصوصی محدود نمیشود. دنیل همچنین به دادههای ذخیرهشده در گروههای واتساپ اشاره کرد. طبق یافتههای او، این پیامرسان اطلاعاتی نظیر فهرست کامل اعضا، سازنده گروه، تاریخ ایجاد گروه، و زمان دقیق ورود یا خروج افراد را ذخیره میکند. کارشناسان امنیت سایبری بر این باورند که این حجم از متادیتا، حتی بدون دسترسی به محتوای پیام، میتواند در تحقیقات قضایی و تحلیلهای دیجیتال نقشی کلیدی ایفا کند و تصویری جامع از فعالیتها و ارتباطات افراد ارائه دهد.
تحلیل فنی متادیتا واتساپ: آیا موقعیت مکانی بدون اجازه ارسال میشود؟
[
](
)
یافتههای دنیل نشان میدهد که گوشیهای هوشمند، بهویژه آیفون، بهطور پیشفرض مختصات GPS را در فایلهای تصویری، ویدیویی و حتی اسکرینشاتها ذخیره میکنند. این مختصات در زمان ثبت، جزئی از متادیتای خود فایل محسوب میشوند و بعدها ممکن است از طریق ابزارهای تخصصی قابل استخراج باشند.
با این حال، تفاوت مهمی بین ذخیرهسازی موقعیت مکانی توسط سیستمعامل گوشی و "ارسال" آن توسط یک اپلیکیشن وجود دارد. متخصصان امنیت معتقدند که ادعای افشای موقعیت مکانی واتساپ به این شکل، دقیق نیست. دلیل آن این است که:
حذف خودکار GPS: واتساپ و بسیاری از اپلیکیشنهای مشابه، معمولاً دادههای GPS را هنگام ارسال تصاویر و ویدیوها حذف میکنند تا حریم خصوصی کاربران حفظ شود.
ویژگی داخلی گوشی: ذخیرهسازی مختصات مکانی در فایلهای رسانهای، یک ویژگی داخلی سیستمعامل گوشی است و ارتباط مستقیمی با عملکرد اصلی پیامرسان در افشای موقعیت مکانی واتساپ ندارد.
کفایت متادیتا: متادیتای عادی پیامها (بدون فایل رسانهای) بهتنهایی برای تشخیص مکان دقیق کاربر کافی نیست، مگر در شرایط بسیار خاص و با تحلیلهای پیچیده.
احتمالاً یافتههای دنیل مربوط به حالاتی است که کاربر بهصورت آگاهانه از قابلیت "اشتراکگذاری زنده موقعیت" (Live Location) در واتساپ استفاده کرده، یا اینکه اطلاعات مکانی از طریق متادیتای فایلهایی استخراج شده که پیش از ارسال به واتساپ، حاوی این مختصات بودهاند و به هر دلیلی توسط واتساپ حذف نشدهاند (مثلاً باگ نرمافزاری یا نسخههای قدیمیتر).
موضع رسمی واتساپ و دیدگاه کارشناسان درباره حریم خصوصی موقعیت مکانی
در پاسخ به این ادعاها، واتساپ صراحتاً اعلام کرده است که بدون اجازه مستقیم و صریح کاربر، هیچگونه اطلاعاتی مانند موقعیت مکانی او را به اشتراک نمیگذارد. این شرکت همواره بر تعهد خود به حریم خصوصی کاربران و استفاده از رمزگذاری سرتاسری تاکید دارد.
کارشناسان حوزه امنیت نیز، در راستای شفافسازی، توضیح دادهاند که ذخیرهسازی متادیتا در اپلیکیشنها و سیستمعاملها یک امر استاندارد صنعتی است. این موضوع به معنای نقض حریم خصوصی یا افشای موقعیت مکانی واتساپ بدون رضایت نیست، بلکه جزئی از فرایندهای عملیاتی برای ارائه خدمات و بهبود عملکرد است. آنها تاکید دارند که کاربران باید از تنظیمات حریم خصوصی گوشی و اپلیکیشنهای خود آگاه باشند و کنترل فعالانهای بر روی دسترسیها داشته باشند.
چگونه حریم خصوصی خود را در واتساپ حفظ کنیم؟
با توجه به حساسیت موضوع حریم خصوصی واتساپ و موقعیت مکانی، رعایت نکات زیر میتواند به کاربران کمک کند تا کنترل بیشتری بر دادههای خود داشته باشند:
بررسی مجوزهای دسترسی: بهطور منظم مجوزهای دسترسی واتساپ را در تنظیمات گوشی (مخصوصاً دسترسی به موقعیت مکانی، دوربین و گالری) بررسی و تنظیم کنید.
هوشیاری در اشتراکگذاری موقعیت زنده: از قابلیت "Live Location" فقط زمانی استفاده کنید که واقعاً نیاز دارید و پس از اتمام کار، آن را غیرفعال سازید.
حذف متادیتای تصاویر: قبل از ارسال تصاویر یا ویدیوها، به خصوص آنهایی که اخیراً گرفتهاید، میتوانید از ابزارها یا اپلیکیشنهای شخص ثالث برای حذف متادیتای حاوی مختصات GPS استفاده کنید.
بهروزرسانی مداوم: همیشه از آخرین نسخه واتساپ استفاده کنید تا از جدیدترین وصلههای امنیتی و بهبودهای حریم خصوصی بهرهمند شوید.
احراز هویت دو مرحلهای: این قابلیت را فعال کنید تا امنیت حساب کاربری شما در برابر دسترسیهای غیرمجاز تقویت شود.
در نهایت، اگرچه متادیتا واتساپ اطلاعات مهمی را در خود جای میدهد، اما اثبات محکمی مبنی بر اینکه واتساپ بدون اجازه کاربران موقعیت مکانی آنها را ارسال میکند، وجود ندارد. ادعاهای اخیر به احتمال زیاد به نحوه ذخیرهسازی اطلاعات در سیستمعامل گوشی یا استفاده آگاهانه از قابلیت "اشتراکگذاری زنده" مربوط میشود. کاربران با آگاهی و مدیریت صحیح تنظیمات حریم خصوصی خود میتوانند امنیت دیجیتالشان را بهبود بخشند.
مطالب مرتبط
- Google Gemini به کاربران امکان رنگی کردن عکسهای سیاهوسفید را با هوش مصنوعی و به سادگی هرچه تمامتر میدهد
- وانپلاس ۱۵ عنوان قدرتمندترین گوشی اندروید ۲۰۲۶ را از آن خود کرد
- گوگل با معرفی سیستمعامل “Aluminium OS” نسل جدید پلتفرمهای خود را پس از اندروید رونمایی میکند
- یوتیوب با تشدید مقابله با AdBlock، صفحه سیاه را به کاربران متخلف نمایش میدهد
متین رضایی نویسنده و تولیدکننده محتوای تخصصی در حوزه سرگرمی است که با نگاهی دقیق و تحلیلی به دنیای فیلم، سریال، بازیهای رایانهای، موسیقی و فرهنگ عامه، تلاش میکند تجربهای جذاب و قابل اعتماد برای مخاطبان فارسیزبان فراهم آورد. او با بهرهگیری از دانش رسانهای، مهارت در نگارش خلاقانه و آشنایی با اصول بهینهسازی محتوا (SEO)، مطالبی تولید میکند که هم از نظر اطلاعاتی غنی و هم از نظر ساختاری حرفهای هستند.