محاسبه‌ای فراتر از کربن
اکثر ماشین‌حساب‌های پرواز تنها میزان دی‌اکسید کربن ناشی از سوخت مصرفی را محاسبه می‌کنند، اما پژوهشگران دانشگاه ساری با معرفی مدل جدید ATP-DEC نشان داده‌اند که این تصویر ناقص است. این ابزار تمام چرخه پرواز را از لحظه برخاست تا فعالیت‌های فرودگاهی در نظر می‌گیرد و نتیجه آن روشن است: تأثیر واقعی هر پرواز بر گرمایش زمین می‌تواند بیش از دو برابر برآوردهای فعلی باشد.
عوامل نادیده‌گرفته‌شده در محاسبات قدیمی
مدل ATP-DEC علاوه بر CO₂، اثرات غیرکربنی پرواز را نیز لحاظ می‌کند؛ از جمله:
- اکسیدهای نیتروژن و بخار آب
- ابرهای مصنوعی ناشی از دنباله هواپیما
این عوامل که به «غیرکیوتویی» معروف‌اند، سهمی بزرگ در گرمایش دارند اما در محاسبات رایج حذف می‌شوند. همچنین انتشارهای بالادستی تولید سوخت، خدمات درون‌پروازی و هزینه‌های زیست‌محیطی فرودگاه‌ها و هواپیماها در طول عمرشان نیز در این مدل محاسبه می‌شود.
پروازها در دنیای واقعی
مسیر پروازها همیشه مستقیم نیست؛ عبور از طوفان‌ها، صف‌های فرود و محدودیت‌های ژئوپلیتیکی باعث افزایش مصرف سوخت می‌شود. مدل ATP-DEC با استفاده از داده‌های واقعی بیش از ۳۰ هزار پرواز نشان داد که برآوردهای سنتی به‌ویژه در پروازهای طولانی‌مدت، میزان انتشار را کمتر از واقعیت گزارش می‌کنند. نمونه بارز آن مسیرهای اروپا–آسیا پس از بسته شدن حریم هوایی روسیه است که هزاران مایل طولانی‌تر شده‌اند.
ابزاری برای شفافیت اقلیمی
این مدل به گونه‌ای طراحی شده که خطوط هوایی، پلتفرم‌های رزرو و نهادهای قانون‌گذار بتوانند فوراً از آن استفاده کنند. معماری ماژولار ATP-DEC امکان به‌روزرسانی با تغییر ناوگان یا استفاده از سوخت‌های پایدار را فراهم می‌کند. همچنین اتصال مستقیم به پروژه‌های جبران کربن مبتنی بر بلاک‌چین، اعتبار اقدامات جبرانی را تضمین می‌کند.
چرا دقت در محاسبات اهمیت دارد
نادیده گرفتن اثرات غیرکربنی می‌تواند بیش از نیمی از گرمایش واقعی پرواز را پنهان کند. این خطا بر سیاست‌های مالیاتی، خرید اعتبارهای کربنی و حتی تصمیم‌های مصرف‌کنندگان اثر می‌گذارد. در پروازهای کابین لوکس، سهم هر مسافر از انتشار بیشتر است و مدل جدید این بار را دقیق‌تر میان مسافران تقسیم می‌کند.
مسیر تازه برای اقدام اقلیمی
پژوهشگران تأکید می‌کنند که حسابداری مبتنی بر چرخه عمر و مسیر واقعی باید به استاندارد جدید صنعت هوایی تبدیل شود. این رویکرد می‌تواند به سیاست‌گذاران کمک کند تا مالیات‌ها و مقرراتی متناسب با هزینه واقعی اقلیمی طراحی کنند و به خطوط هوایی امکان دهد با انتخاب نوع هواپیما یا ارتفاع پرواز، تشکیل ابرهای دنباله‌ای را کاهش دهند.
جمع‌بندی
پژوهش منتشرشده در نشریه Nature Communications Earth and Environment نشان می‌دهد که اگر به دنبال کاهش واقعی کربن و قیمت‌گذاری صادقانه هستیم، باید تمام عوامل گرم‌کننده آسمان را محاسبه کنیم. مدل ATP-DEC با ارائه تصویری جامع از تأثیر پرواز بر اقلیم، می‌تواند نقطه عطفی در شفافیت و اقدام جهانی برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی باشد.
متین رضایی نویسنده و تولیدکننده محتوای تخصصی در حوزه سرگرمی است که با نگاهی دقیق و تحلیلی به دنیای فیلم، سریال، بازی‌های رایانه‌ای، موسیقی و فرهنگ عامه، تلاش می‌کند تجربه‌ای جذاب و قابل اعتماد برای مخاطبان فارسی‌زبان فراهم آورد. او با بهره‌گیری از دانش رسانه‌ای، مهارت در نگارش خلاقانه و آشنایی با اصول بهینه‌سازی محتوا (SEO)، مطالبی تولید می‌کند که هم از نظر اطلاعاتی غنی و هم از نظر ساختاری حرفه‌ای هستند.